Que'm
brembi d'aqueth matin clar, quan los crums n'èran pas enqüèra
lançats peu cèu. Lo vent que'm portava a plaser peu país toscan.
Acerà l'aire n'èra pas sonque calor e plaser e atau que decidí de
m'i pausar drin: lo viatge que'm podèva esperar.
En
suspart d'ua bèra plaça, un arrueit tapatjaire que'm pugè dinc a
las aurelhas. Qu'i avèva aquí un hèish de monde qui cridavan d'un
accent latin. Quin plaser de tornar enténer aqueras nòtas
melodiosas, jo qui n'èri lo galant. Qu'ac sabèvi, qu'èri en país
de «Si». Sus aquera plaça grana que'm volèvi pausar, mes l'ausèth
n'a pas tot çò qui canta... Aquò rai ! Qu'i avèva pro de joquèrs.
Qu'avèvi la causida enter ua basilica blanca, coroada d'ua estela
blava, e un òmi de marme, capetat de laurèr.
D'un
còp d'ala que viravi a l'entorn de l'òmi, qui ne'm lançava pas un
mot quan me pausavi sus la soa espatla. Au pè d'aqueste, ua agla
poderosa que m'espiava com s'èra ahamiada. Còrcortés ! La paur
que'm prenó, mes que'm deishè autan vist com èra vienuda. Pr'amor
la bèstia herotja qu'èra autan tancada com lo son mèste.
D'un
còp sec, las trompetas que henón lo cèu d'un son agut. Los òmis
presents que cridavan dab mei d'estrambòrd. Que'm demandavi çò
que's passava aquí. Sus l'espatla qu'ac vedèvi tot, e quitament ua
tropa d'òmi qui s'avançava sus ua area sablosa e rectangulara. Que
semblavan hòrts e valents tant qu'èran drudes. La part màger
qu'avèva lo peu ras, lo piet nud e l'uelh encarat. Qu'èran com los
gladiators antics qui's combatón au Colisèu. Qu'i avèva shens
qu'aquestes, òmis pintrats, vestits com palhassas. Aquò qu'èra de
mau compréner tà jo, e n'i averí pas comprès arren, se ua votz ne
s'estossi pas hèita enténer. Un òmi que'm parlè en ua vielha
lenga. Que l'entenèvi, mes ne'u vedèvi pas enlòc. Qui èra ? Que
hasoi d'un còp d'ala lo torn de l'estatua de marme, arrés... Que'm
tornavi pausar sus l'espatla en pensar qu'avèvi saujenat.
Qu'ensajavi de compréner aqueth jòc bellicós.
Sobtament,
un òmi pintrat que lancè ua pelòta au miei d'aquera batèsta. Atau
los còps que comencèn de plàver: còps de punh, còps de pè,
placatges. Quina violència, n'i comprenèvi pas arren ! Lavetz la
votz que's tornè har enténer: «Que soi jo, lo
qui't serveish de joquèr». Navèth
còp d'ala, de paur ne bolegavi pas. Ad
un moment dat, com hasèvi
silenci, la votz que'm tornè parlar: « E t'agrada lo Calcio
florentino ? ». Qu'arresponoi
d'ua votz petita que ne comprenèvi pas arren e qu'aqueth jòc e'm
semblava tròp brutau e mauordiat entà qu'estossi divertissent. Tot
a trac l'estatua que s'escarcanhè. Los òmis n'entenón pas aqueth
arríder arrauc e peirós tant
qu'èran captivats peus
gladiators modèrnes. Jo
n'èri pas sord e que volèvi
dejà quitar l'endret. Mes la
votz ne'm volèva pas deishar partir
: « Està't
aquí l'Ausèth e perdona'm
la trufada, ne'm volèvi pas trufar de tu, mes n'èi pas sovent lo
parat d'arríder. Està't !
Que t'explicarèi aqueth jòc ». Que'm tornavi
pausar sus l'espatla en espiar los òmis qui's batèvan. Qu'avèvi
un hèish de questionaments e que'm vagava
d'escotar. La votz peirosa que comencè
l'explic. Que'm
parlè d'ua batèsta enter
duas còlas qui amassavan, suu
terrenh sablut, ua cinquantena d'òmis. E quan vedèvi la fòrça
deus placatges, que comprenèvi aisidament perqué calèva
que n'estossi
atau. Que
contunhè de parlar deus jogaires, deus quate guardians o datori
indietro
, deus
tres defenedors
o datori
innanzi,
deus cinc mieis de terrenh o sconciatori
e
fin finala deus quinze atacants o innanzi.
Que
m'i perdèvi lo latin ! Qu'i èran tròp numerós sus un terrenh tan
petit, a
córrer de pertot.
En
mei qu'i calèva comptar l'arbitre e los sons assistents, aquestas
palhassas de colors.
Quin
podèvan ganhar ua tau batèsta ? « La pelòta ! La pelòta, que'm
disèva l'estatua, que la
cau
hicar aus hilats, los qui son aus hons deu terrenh.» Quan portèi
l'espiada
de cap au terrenh, que'us vedói.
Aqueths hilats n'èran pas grans, ne'us calèva pas mancar. Daubuns
que'us manquèn
a
degrèu, pr'amor que
balhèn punts aus adversaris. Quin jòc estranh ! Que'm demandavi
perqué hasèvan aquò. E çò que
i
avèva de ganhar ? Que'm viravi de cap a l'estatua, los uelhs
arrasats de curiosèr. La
votz que m'arresponó en se
n'arríder:
« Que hèn aquò tà la glòria e un vetèth blanc». Tot aquò tà
la glòria e un vetèth ? Aquestes òmis qu'èran vertadèrament
estranhs. La
votz que m'expliquè
que taus òmis la glòria e las tradicions qu'èran causas seriosas.
Aquò qu'ac sabèvi, pr'amor qu'avèvi subervolat mantun país. Mes
jamei
n'avèvi pas vist un jòc parièr.
Un
còp de shiulet que's hasó enténer. La horrèra que l'arresponèva
dab un estrambòrd enqüèra mei cridassèr. Los gladiators sablós e
avanits de sudor, que's toquèn las mans en sagerar atau las
ostilitats. A despieit de l'ajuda deu marme n'ac avèvi pas tot
comprés, mes la causa que'm semblava mei clara. D'un còp d'ala que
volèvi tornar préner la via deu cèu, entà contar au monde çò
qu'avèvi vist aquí. Mes l'òmi que's hasó tornar enténer dab un
planh vertadèr : « Òh bèth papagai ! messatgèr d'amor ! Mantun
còp los galants cortés que t'an deishat l'esperança. E uei com
eths que la te deishi tanben, pr'amor que'n soi l'umble eretèr. Atau
que pagaràs l'ajuda que t'èi portat. D'aquera preson que't lanci
peu cèu dab un messatge pur. Tròba la mea Beatriça, la mei bèra
que vedis e canta'u aquestes mots, de la toa votz mei doça». Que
l'avèvi escotat e los mots que'us coneishèvi de cap. Un darrèr còp
d'ala que'm lançava peus crums. Qu'avèvi un messatge de portar e
mantua causa de contar, mes qu'avèvi enqüèra un questionament, e
la poderí trobar un dia ?
