Lo Casso e l'Estela

Au començar, ua granha que's pausè sus ua tèrra estèrla. N'èra pas ua granhassa, qu'èra autan grana com l'ungla deu dit pòc. N'èra pas vestida d'aur o d'argent, mes d'un cresc prim e tendre. N'èra pas coratjosa, com las qui uei e's deishan portar peu vent, mes fibrilla e pauruga. Ua granha qui s'esconó devath la crosta de brasa, qui vestiva lo monde d'aqueth temps. Atau esconuda que demorè sègles e sègles de reng, en esperar l'òra bona.

Mantun sègle après, ua lutz petita que's hasó vededera en aquera escuranha. Que vadó a l'endret on s'esconó bèth temps a ua cèrta granha. Millenaris que caló esperar abans qu'aqueth hiu de lutz e vadossi lo far deu monde. Còp sec, quan lo hiu estó un flumi, la lutz clarejanta que pujè dinc au cap de la soa volontat. E que demorè atau apitada au mei haut, com lo messatgèr deu començar. Adarron, un gassiton que's lancè peus exteriors. N'èra pas l'arbó poderós que volèva estar. Qu'èra brisadís e vulnerable. Mes en aqueth monde, arren ne'n podèva pas estancar la pravada.

De sègles en sègles, lo gassiton que vadó ua tira, prima e plegadissa. Aquera que vadó un arberòt, solide e huelhut. L'arberòt que vadó un arbó, paradaire e brancut. E aqueste que podó tocar de las brancas la lutz clarejanta. pr'amor qu'èra mei gran e qu'èra lo solet sus la tèrra. Las soas arraditz qu'èran tant espandidas peu monde que hasón vàder totas las sèrras, las comas e las montanhas, deu penent mei doç dinc au som mei haut. Mes aquò n'estó pas la fin de la soa pravada e l'espandida que's perseguí...

Mes un dia que'n coneishó totun l'acabament. Quan las brancas verdejantas e toquèn la lutz bèra, lo hum que vadó e un crit que's hasó enténer. Ua canta planhiva que corró peu monde. L'arbó gran que la cantava quan sentí la calor qui'u brutlava. Que n'avó ua dolor de las granas de tan que'n plorè las purmèras gotas d'aiga. Millenaris de reng, las brancas que plorèn com chorrèras e l'aiga que comencè lo son viatge. De cada henalha que vadó ua mair, de cada clòt ua mar e de cada perider ua mar grana. E quan l'arbó atecat de tristèr e's pausè los uelhs de rusca sus aquera estenuda, que s'estanquè de plorar. Que n'estó urós e que'n desbrembè la dolor. La lutz que sentí la soa dolor e lo son gai e, curiosa, que's lancè los arrais sus aquera vaduda. La soa fascinacion qu'èra sancèra quan vedó la blava grana, la qui lusiva devath las soas bailadas. De curiosèr, la lutz bèra que'n parlè dab l'arbó. Que voló saber quin avèva hèit entà balhar au monde aquesta espandida. Mes l'arbó n'ac sabèva pas e que l'arresponó simplament : «Las causas mei doças que vaden sovent per escàs». En aqueth dia, la tèrra e lo cèu qu'estón espartits. La lutz, qui sobirava dab hautor suu monde, que causí lo cèu quan l'arbó acceptè la tèrra. Tots dus en consentiment que prometón de respectar los limites establits e qu'acceptèn que n'estossi atau dinc au cap.