Las brembas anticas

Que'm brembi d'aqueth matin clar, quan los crums n'èran pas enqüèra lançats peu cèu. Lo vent que'm portava a plaser peu país toscan. Acerà l'aire n'èra pas sonque calor e plaser e atau que decidí de m'i pausar drin: lo viatge que'm podèva esperar.

En suspart d'ua bèra plaça, un arrueit tapatjaire que'm pugè dinc a las aurelhas. Qu'i avèva aquí un hèish de monde qui cridavan d'un accent latin. Quin plaser de tornar enténer aqueras nòtas melodiosas, jo qui n'èri lo galant. Qu'ac sabèvi, qu'èri en país de «Si». Sus aquera plaça grana que'm volèvi pausar, mes l'ausèth n'a pas tot çò qui canta... Aquò rai ! Qu'i avèva pro de joquèrs. Qu'avèvi la causida enter ua basilica blanca, coroada d'ua estela blava, e un òmi de marme, capetat de laurèr.

D'un còp d'ala que viravi a l'entorn de l'òmi, qui ne'm lançava pas un mot quan me pausavi sus la soa espatla. Au pè d'aqueste, ua agla poderosa que m'espiava com s'èra ahamiada. Còrcortés ! La paur que'm prenó, mes que'm deishè autan vist com èra vienuda. Pr'amor la bèstia herotja qu'èra autan tancada com lo son mèste.

D'un còp sec, las trompetas que henón lo cèu d'un son agut. Los òmis presents que cridavan dab mei d'estrambòrd. Que'm demandavi çò que's passava aquí. Sus l'espatla qu'ac vedèvi tot, e quitament ua tropa d'òmi qui s'avançava sus ua area sablosa e rectangulara. Que semblavan hòrts e valents tant qu'èran drudes. La part màger qu'avèva lo peu ras, lo piet nud e l'uelh encarat. Qu'èran com los gladiators antics qui's combatón au Colisèu. Qu'i avèva shens qu'aquestes, òmis pintrats, vestits com palhassas. Aquò qu'èra de mau compréner tà jo, e n'i averí pas comprès arren, se ua votz ne s'estossi pas hèita enténer. Un òmi que'm parlè en ua vielha lenga. Que l'entenèvi, mes ne'u vedèvi pas enlòc. Qui èra ? Que hasoi d'un còp d'ala lo torn de l'estatua de marme, arrés... Que'm tornavi pausar sus l'espatla en pensar qu'avèvi saujenat. Qu'ensajavi de compréner aqueth jòc bellicós.

Sobtament, un òmi pintrat que lancè ua pelòta au miei d'aquera batèsta. Atau los còps que comencèn de plàver: còps de punh, còps de pè, placatges. Quina violència, n'i comprenèvi pas arren ! Lavetz la votz que's tornè har enténer: «Que soi jo, lo qui't serveish de joquèr». Navèth còp d'ala, de paur ne bolegavi pas. Ad un moment dat, com hasèvi silenci, la votz que'm tornè parlar: « E t'agrada lo Calcio florentino ? ». Qu'arresponoi d'ua votz petita que ne comprenèvi pas arren e qu'aqueth jòc e'm semblava tròp brutau e mauordiat entà qu'estossi divertissent. Tot a trac l'estatua que s'escarcanhè. Los òmis n'entenón pas aqueth arríder arrauc e peirós tant qu'èran captivats peus gladiators modèrnes. Jo n'èri pas sord e que volèvi dejà quitar l'endret. Mes la votz ne'm volèva pas deishar partir : « Està't aquí l'Ausèth e perdona'm la trufada, ne'm volèvi pas trufar de tu, mes n'èi pas sovent lo parat d'arríder. Està't ! Que t'explicarèi aqueth jòc ». Que'm tornavi pausar sus l'espatla en espiar los òmis qui's batèvan. Qu'avèvi un hèish de questionaments e que'm vagava d'escotar. La votz peirosa que comencè l'explic. Que'm parlè d'ua batèsta enter duas còlas qui amassavan, suu terrenh sablut, ua cinquantena d'òmis. E quan vedèvi la fòrça deus placatges, que comprenèvi aisidament perqué calèva que n'estossi atau. Que contunhè de parlar deus jogaires, deus quate guardians o datori indietro , deus tres defenedors o datori innanzi, deus cinc mieis de terrenh o sconciatori e fin finala deus quinze atacants o innanzi. Que m'i perdèvi lo latin ! Qu'i èran tròp numerós sus un terrenh tan petit, a córrer de pertot. En mei qu'i calèva comptar l'arbitre e los sons assistents, aquestas palhassas de colors.

Quin podèvan ganhar ua tau batèsta ? « La pelòta ! La pelòta, que'm disèva l'estatua, que la cau hicar aus hilats, los qui son aus hons deu terrenh.» Quan portèi l'espiada de cap au terrenh, que'us vedói. Aqueths hilats n'èran pas grans, ne'us calèva pas mancar. Daubuns que'us manquèn a degrèu, pr'amor que balhèn punts aus adversaris. Quin jòc estranh ! Que'm demandavi perqué hasèvan aquò. E çò que i avèva de ganhar ? Que'm viravi de cap a l'estatua, los uelhs arrasats de curiosèr. La votz que m'arresponó en se n'arríder: « Que hèn aquò tà la glòria e un vetèth blanc». Tot aquò tà la glòria e un vetèth ? Aquestes òmis qu'èran vertadèrament estranhs. La votz que m'expliquè que taus òmis la glòria e las tradicions qu'èran causas seriosas. Aquò qu'ac sabèvi, pr'amor qu'avèvi subervolat mantun país. Mes jamei n'avèvi pas vist un jòc parièr.

Un còp de shiulet que's hasó enténer. La horrèra que l'arresponèva dab un estrambòrd enqüèra mei cridassèr. Los gladiators sablós e avanits de sudor, que's toquèn las mans en sagerar atau las ostilitats. A despieit de l'ajuda deu marme n'ac avèvi pas tot comprés, mes la causa que'm semblava mei clara. D'un còp d'ala que volèvi tornar préner la via deu cèu, entà contar au monde çò qu'avèvi vist aquí. Mes l'òmi que's hasó tornar enténer dab un planh vertadèr : « Òh bèth papagai ! messatgèr d'amor ! Mantun còp los galants cortés que t'an deishat l'esperança. E uei com eths que la te deishi tanben, pr'amor que'n soi l'umble eretèr. Atau que pagaràs l'ajuda que t'èi portat. D'aquera preson que't lanci peu cèu dab un messatge pur. Tròba la mea Beatriça, la mei bèra que vedis e canta'u aquestes mots, de la toa votz mei doça». Que l'avèvi escotat e los mots que'us coneishèvi de cap. Un darrèr còp d'ala que'm lançava peus crums. Qu'avèvi un messatge de portar e mantua causa de contar, mes qu'avèvi enqüèra un questionament, e la poderí trobar un dia ?